Zorgfraude aanpakken: Den Haag geeft het goede voorbeeld

Slechts één op de drie gemeenten maakt werk van het aanpakken van (zorg)fraude en rechtmatigheid, dat bleek vorige maand uit een onderzoek van de VNG. In Den Haag worden inmiddels al wel meters gemaakt. Uniek is dat fraudeurs hier ook strafrechtelijk vervolgd worden.

Ino Tilanus is Regionaal Programmamanager Jeugd bij de Gemeente Den Haag. ‘Een van mijn aandachtsgebieden is om oneigenlijk gebruik van gemeentelijke voorzieningen Jeugd en WMO aan te pakken. Concreet betekent het dat wij sinds 2019 extra inzetten op de aanpak van misbruik en oneigenlijk gebruik van zorggeld. Daarvoor bouwen we een team met  slagkracht, gesteund door een helder beleid.’

De gemeente Den Haag startte in 2018 met twee sociaal rechercheurs en een juridisch-administratieve kracht onder aansturing van een opgavemanager. Inmiddels is de afdeling flink uitgebreid. ‘Iedereen in Den Haag krijgt de zorg die hij of zij nodig heeft en die passend is. Daarvoor moet zorggeld wél naar de zorg gaan. Rechtmatigheid en kostenbeheersing lopen daarmee hand in hand’.

Uniek in Nederland is dat de Gemeente Den Haag frauderende zorgbedrijven niet alleen aan probeert te pakken via het bestuursrecht, maar ook een strafrechtelijke procedure opstart als een zorgbedrijf willens en wetens misbruik maakt van gemeenschapsgelden. Onterecht betaalde gelden worden nu via civielrechtelijke procedures gevorderd.

In Den Haag proberen we fraudeurs niet alleen via het bestuursrecht, maar ook via het strafrecht aan te pakken.

Oeps! We konden je formulier niet vinden.

Ino: ‘We vinden het als gemeente belangrijk dat misbruik wordt bestreden Niet alleen vanuit het rechtvaardigheidsprincipe, maar ook om te voorkomen dat een zorgaanbieder morgen weer een ander bedrijf opricht en nieuwe wegen vindt om fraude te plegen. Daarnaast gaat er een enorme preventieve werking vanuit: dat moet je niet onderschatten.’

Op welke manieren wordt er fraude gepleegd?

‘We komen vooral fraude via de PGB tegen. Daarnaast zien we zorgaanbieders die hun slachtoffers rechtstreeks benaderen met hun dienstverlening en vervolgens langs de huisarts sturen voor een verwijsbriefje. Dan moet de gemeente dus betalen.

De fraude zit ‘m in kleine – op het eerste gezicht onopvallende – dingen. De administratie is niet op orde, dossiers worden vroegtijdig vernietigd, verwijsbriefjes ontbreken. Er wordt naar boven afgerond en er worden uren gefactureerd die niet daadwerkelijk gemaakt zijn. Het personeel heeft niet de juiste competenties. Cliënten blijven overdreven lang in de noodhulp hangen, waaraan een speciaal uurtarief hangt. Groepstherapie wordt gefactureerd als 1-op-1 gesprekken…

Je kunt het zo gek niet bedenken of het gebeurt. En denk maar niet dat dit alleen de kleine ondernemingen zijn. Soms komen we ook grote gerenommeerde gemeente-overstijgende zorgorganisaties tegen in onze onderzoeken’

Hoe kom je die fraude dan op het spoor?

“Follow the money” zeggen ze bij Wie Is De Mol, toch? Kijk eens kritisch naar de jaarverslagen van zo’n organisatie. Als er winsten boven de 10% worden geboekt, dan is er vaak iets niet in de haak, dat hoort niet bij een zorgbedrijf. Je gaat mij niet vertellen dat de marges op de uurtarieven zo hoog zijn dat aandeelhouders ineens 600.000 euro overgemaakt krijgen…

Je gaat mij niet vertellen dat de marges op uurtarieven zo hoog zijn dat aandeelhouders ineens 600.000 euro overgemaakt kunnen krijgen.

Oeps! We konden je formulier niet vinden.

Bij de Gemeente Den Haag zijn we goed op weg met data-analyse. Als je dossiers geautomatiseerd laat onderzoeken op onregelmatigheden springt er voldoende uit om nader te onderzoeken. Daar moet je dan wel gekwalificeerd personeel voor in dienst hebben of inhuren. Want een vermoeden is uiteraard niet voldoende, fraude zal steekhoudend moeten worden onderbouwd.

Gelukkig wordt binnen de gemeente Den Haag inmiddels steeds beter samengewerkt tussen de relevante afdelingen. Ook binnen de regio Haaglanden werken we nauw samen met andere gemeenten die misbruik en oneigenlijk gebruik van zorggeld willen tegengaan. Onlangs hebben we een zorgbedrijf aangepakt samen met de FIOD. Die samenwerkingen leveren mooie resultaten op.’

Is het niet dweilen met de kraan open?

‘Dit werk vereist volharding en gaat gepaard met successen en soms teleurstellingen. Maar fraude mogen we nooit en te nimmer accepteren.  De gemeente Den Haag wil iedereen in onze groeiende en vergrijzende stad ook in de toekomst passende zorg kunnen garanderen. Daarom moeten we ervoor zorgen dat gemeenschapsgeld niet in de zakken van kwaadwillenden verdwijnt’.

Veel gemeenten in Nederland kampen nu met enorme tekorten op het gebied van Wmo en jeugdhulp. Dat maakt het extra noodzakelijk om misbruik van zorggeld tegen te gaan’.

Iedereen de passende zorg geven die hij of zij nodig heeft en tegelijkertijd de uitgaven beheersbaar houden is een uitdaging. Fraude-aanpak is dan ook niet het enige middel dat de gemeente Den Haag inzet. Zo hebben wij in Den Haag bijvoorbeeld een pilot lopen met praktijkondersteuners jeugd (POH) bij huisartsen. Dat proefproject wordt nu uitgebreid naar 50 huisartspraktijken.

Als ouders met hun kind bij de huisarts komen in de veronderstelling dat er hulp nodig is, schrijft een huisarts soms al snel een verwijsbriefje uit voor specialistische jeugdhulp. Terwijl vaak blijkt dat dit helemaal niet nodig is, maar dat ouders en kind gewoon wat hulp bij de opvoeding kunnen gebruiken. Met de inzet van de praktijkondersteuner wordt de triage – het vaststellen welke zorg nou precies nodig is – verbeterd. Daar hebben ouders en kind baat bij. En het scheelt de samenleving gemeenschapsgeld’.

In hoeverre loont het om méér te sturen op voorliggende voorzieningen?

‘Dat loont zeker! In 2019 hebben we enkele specialisten van SV Land ingehuurd om ons te helpen met het aanpakken van dossiers die eigenlijk helemaal niet bij de gemeente thuishoren. Tijdens deze klus hebben we ook onze eigen mensen getraind om deze dossiers te herkennen.

Het komt regelmatig voor dat gemeenten jeugdhulp, voorzieningen of PGB betalen aan mensen die eigenlijk in de ZVW of de WLZ thuishoren.

Oeps! We konden je formulier niet vinden.

Vaker dan je denkt, betalen gemeenten uitkeringen aan mensen die eigenlijk in de ZVW of WLZ thuishoren. Bij het uitwisselen van gegevens moeten we uiteraard rekening houden met de AVG.
Het loont dus de moeite om te onderzoeken op welke manieren je wél effectief kan samenwerken om dubbele uitkeringen te voorkomen, binnen het speelveld dat de AVG voorschrijft.

Wat kunnen andere gemeenten leren van de Gemeente Den Haag?

‘Wat we in Den Haag goed op orde hebben is dat we actief de samenwerking opzoeken en gezamenlijk optreden. Met andere gemeentes, met de Belastingdienst, met andere gemeentelijke afdelingen… Alleen door samen te werken kun je successen boeken.

Op dit moment zijn gemeenten in Nederland nog te veel op eigen houtje bezig met het aanpakken van zorgfraude. Ze proberen hun eigen wiel uit te vinden. Hier kan de VNG helpen.

Natuurlijk heb je ook een stadsbestuur nodig dat deze aanpak tot een prioriteit maakt. Dat is in Den Haag het geval en afgesproken in het huidige coalitieakkoord.

Dat betekent dat er tijd en geld beschikbaar is gesteld om mensen aan te nemen en op te leiden voor deze afdeling. Maar bedenk wel: ook bij ons staat fraudebestrijding nog in de kinderschoenen en is het volop in ontwikkeling’.

Wat is uw persoonlijke motivatie om dit werk te doen?

‘Ik vind dat gemeenschapsgeld ook aan de gemeenschap ten goede moet komen. Mensen die hulp nodig hebben moeten die hulp kunnen krijgen, maar mensen die misbruik maken van het systeem moeten worden opgespoord en – als de rechter hen veroordeelt – ook worden bestraft. En ook al is dat soms moeilijk: je moet de strijd aangaan en niet opgeven. Het recht moet zegevieren.’