Computer jaagt op uitkeringsfraudeurs

Amsterdam gaat veel strenger controleren op uitkeringsfraude. Daarvoor hoeft de hoofdstad geen nieuw blik opsporingsambtenaren open te trekken. Het meeste speurwerk zal worden gedaan door de computer.

Afgelopen vrijdag liet de Amsterdamse wethouder Andree van Es haar tanden zien in het Parool. ‘De vrijblijvendheid is nu echt voorbij’, aldus van Es, die een pakket maatregelen aankondigde om fraude met uitkeringen aan te pakken. Het meest opvallende daarbij was de inzet van profielen die het mogelijk maken personen met een verhoogd risico op fraude met behulp van speciale software in een vroeg stadium op te sporen.

Deze risicoprofielen zullen worden gebruikt om te beoordelen welke aanvragers of ontvangers van een uitkering in aanmerking komen voor strengere controles. Dat kan leiden tot huisbezoeken door opsporingsambtenaren, maar bijvoorbeeld ook tot het doorzoeken van Facebook-pagina’s en andere sociale media om aanwijzingen te verzamelen. Wie een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid ontvangt heeft dus heel wat uit te leggen als hij of zij de foto’s van zijn laatste skivakantie online heeft gedeeld.

Fraudekenmerken
De aanpak van Amsterdam is nieuw, maar niet uniek. De miljoenenstad Los Angeles gebruikte vorig jaar soortgelijke software om kinderbijslagfraudeurs op te sporen. Elke bekende fraudezaak werd in een database verwerkt en vervolgens gedatamined. Zo ‘herkende’ de computer steeds nauwkeuriger de (samenhang tussen) vele kenmerken die wijzen op een potentiële fraudezaak. Des te meer kenmerken en specifieker het patroon, des te groter de waarschijnlijkheid dat er daadwerkelijk wordt gefraudeerd. Dat hoeft geen hogeschoolwiskunde te zijn: in LA selecteerde de computer bijvoorbeeld tientallen fraudeurs die na de autorit tussen huis, opgegeven dagopvang en werk onmogelijk nog tijd over hadden om te werken.

Daarnaast gebruikte Los Angeles het zogenaamde social network analysis. Daarbij wordt informatie uit sociale netwerken als Facebook, MySpace en Twitter gecombineerd met data van callcentra, werkgevers, uitkeringsinstanties, incassobureaus, belastingdienst en een groot aantal andere bronnen. De theorie daarachter: georganiseerde misdaad betekent onzichtbare relaties. Door zoveel mogelijk verschillende soorten data samen te brengen, kan je onzichtbare relaties zichtbaar maken. Zo vond de opsporingssoftware een aantal ‘zetbazen’, die op grote schaal mensen ronselden om kinderbijslagfraude te plegen. Ook liepen diverse ambtenaren tegen de lamp die hand- en spandiensten verleenden.

Surveillancemaatschappij
Door de economische crisis groeit het aantal toepassingen van deze nieuwe technologische mogelijkheden in hoog tempo. Privacyvoorvechters waarschuwen dat deze ontwikkeling zal leiden tot een surveillancemaatschappij waarin iedereen wordt aangemerkt als potentiële verdachte. Gebruikers van deze nieuwe technologie wijzen op de enorme maatschappelijke schade van fraude en andere vormen van criminaliteit die zo kunnen worden opgespoord. Door de nauwkeurigheid waarmee je potentiële fraudeurs selecteert op te voeren, verklein je bovendien de kans dat onschuldigen worden onderzocht, stellen zij.

De kans dat mensen die terecht een uitkering ontvangen een huisbezoek krijgen wordt bijvoorbeeld een stuk kleiner. In die zin zou je deze nieuwe technologie zelfs privacyversterkend kunnen noemen. Feit blijft dat de kracht en de toepassingsmogelijkheden van deze nieuwe technologie de komende (crisis)jaren enorm zullen groeien. Het is aan ons als maatschappij om heldere grenzen te stellen aan de wijze waarop deze wordt ingezet. Wie daar niet over nadenkt omdat hij ‘toch niets te verbergen heeft’, kan in de toekomst voor vervelende verrassingen komen te staan.

Bron: Tros Radar, auteur: Arnoud Groot

Adresgegevens

SV Land
Röntgenlaan 13
2719 DX Zoetermeer
Routebeschrijving

Nieuwsbrief